April 8, 2009

•  
  

  Bướm

  Ở khu vực triển lãm bướm người ta có làm một nhà kính, giữ độ ẩm và hơi ấm cùng với đèn thật sáng như một thứ ánh nắng nhân tạo.  Bên trong có rất nhiều loại hoa mà bướm rất thích, người ta cũng cắt lát những loại trái cây có vị ngọt như dưa hấu, cam để bướm hút chất ngọt.  Bướm rất nhiều loại bay khắp nơi và đậu cả lên người.  Sau khi xem xong, tất cả mọi người khách được người hướng dẫn kêu gọi phải giũ tất cả áo và xách tay để phòng hờ bướm chui vào người vào áo.

  Bướm là một loại côn trùng thuộc họ Lepidoptera.  Bướm có đời sống rất ngắn ngủi từ lúc thoát xác biến thành bướm, bướm chỉ sống được hai tuần.  Bướm thường bay vào lúc ban ngày nên dễ bị nhận dạng và làm hại.  Bướm có công dụng gieo rắc phấn hoa giúp cây kết trái.  Tuy nhiên cũng có loài bướm trứng và sâu của nó có thể tàn phá mùa màng.  Bướm xuất hiện rất nhiều trong văn học và mỹ thuật nhờ hình dáng và màu sắc xinh đẹp.  Tất cả các hình bướm dưới đay chụp trong khu vực triển lãm bướm trong viện bảo tàng.

  Thông thường, bướm thích mùi hương và vị ngọt của hoa và trái nhưng cũng có vài loại bướm cần chất muối mà mật hoa không có đủ vì thế bướm đậu lên người vì bị mùi mồ hôi của người hấp dẫn.

  Bướm có thể bay rất xa.  Loại bướm Monarch bay từ Mexico đến Mỹ đường bay dài từ 2500 cho đến 3000 miles.

  

  Cánh bướm xanh này thuộc họ Morpho thường thấy ở Mexico (Mễ Tây Cơ), phía Bắc của Argentina (Á Căn Đình), hay phía Nam của Brazil (Ba Tây) là một trong những loại bướm nổi tiếng đẹp nhất trên thế giới.  Màu xanh óng ả của cánh bướm không phải được cấu tạo bởi sắc tố mà do bởi nhiễu xạ và sự kết hợp của những làn sóng của ánh sáng.

  

  
  

  Gaudy commodore (Precis octavia, Nymphalidae) Hình bên trên minh họa loại bướm vào mùa mưa.  Lúc trời khô bướm màu nâu sậm hơn.

  

  Monarch (Danaus plexippus) còn gọi là milkweed butterfly nổi tiếng là loại bướm thiên di.  Vào tháng Tám chúng bay về miền Nam như Mexico hay cư trú ở miền Nam nước Hoa Kỳ như Pacific Grove Santa Cruz.  Chúng quay trở lại miền Bắc nước Mỹ vào mùa Xuân.  Chúng thường xuyên trở lại nơi chúng đã cư ngụ dù đã trải qua mấy đời bướm.  Đây là một chủ đề mà các nhà khoa học vẫn còn đang nghiên cứu.

  

  Zebra Swallowtail.  Giống bướm này chỉ đẻ trứng trên cây pawpaw.  Được chọn làm bướm đại diện tiểu bang Tennesse.

  

  Có một chú bướm swallowtail rất dạn đậu trên tay của một cô bé.

  

  bức hình trên là những cánh bướm treo trong viện bảo tàng quốc gia về lịch sử thiên nhiên (Smithsonian National Museum of Natural History) ở Washington D. C. 

  Người Trung Hoa tin rằng bướm bay từng đôi là biểu hiện của tình yêu.  Chắc là mọi người đều nhớ câu chuyện Lương Sơn Bá Chúc Anh Đài khi Lương Sơn Bá đã chết vì lao phổi, Chúc Anh Đài đến trước mộ người yêu than khóc.  Trời bỗng nổi cơn giông bão, sấm đánh vỡ mộ của Lương Sơn Bá và khi Chúc Anh Đài bước vào mộ thì mộ khép lại.  Sau đó người ta thấy có một đôi bướm trắng từ mộ xuất hiện rồi bay đi.  Ngoài ra truyện cổ Trung Hoa có kể rằng: Trang Chu người sống ở Tống, tác giả bộ Nam Hoa Kinh, quan niệm vạn vật vũ trụ là một khối, không có lớn nhỏ, sang hèn, phải trái, vì tất cả chỉ là tương đối.  Có lần ông nằm mơ thấy mình hóa bướm đi chu du khắp thiên hạ không màng chuyện thế nhân.  Khi tỉnh giấc mơ thấy mình là người không phải bướm ông hoang mang tự hỏi không biết Trang Chu nằm mơ hóa thành bướm hay chính mình là bướm hóa thành Trang Chu.  Triết lý của ông là hãy để cho con người tuyệt đối được tự do và bình đẳng.  Ông quan niệm sở dĩ xã hội xáo trộn vì nhân loại bị bó buộc trong khuôn khổ luật lệ và không được phát triển tự nhiên theo bản chất của mỗi người.

  Người Nhật xem bướm là biểu tượng của linh hồn của người ta dù là người sống, hấp hối, hay đã khuất.  Một trong những dị đoan của người Nhật là nếu có một cánh bướm bay vào đậu ở phòng dành cho khách và đậu sau mành trúc, người yêu quí nhất của chủ nhà sẽ đến thăm.  Đa số những điềm dị đoan từ bướm đều là điềm không hay.  Khi Taira no Masakado, một địa chủ giàu có thuộc dòng hiệp sĩ đang bí mật tổ chức cách mạng lật đổ chính quyền trung ương thủ đô Kyoto bị bướm tràn ngập đến độ dân cư sợ hãi cho là điềm xấu đến với Nhật Bản. 

  Trong quyển Memoirs of a Geisha (Hồi ký của Kỹ Nữ) của Arthur Golden có một đoạn như sau:  một hay hai ngày sau khi người chị của Chiyo bỏ trà viện trốn đi, người ta sai bảo Chiyo đi giặt giẻ lau.  Lúc ấy có một con bướm bay chập chờn và đến đậu trên tay của Chiyo rồi chết đi.  Chiyo gói bướm vào một miếng giẻ cô bé đã giặt và dấu trong một cái hốc dưới nền nhà.   Một năm sau Chiyo bắt đầu dậy thì và trở nên xinh đẹp, cô đang bị Hatsumomo, một người kỹ nữ nổi tiếng, đối xử khắc nghiệt.  Rất muốn thoát khỏi cuộc sống khốn khổ này Chiyo cầu nguyện ơn trên ban cho mình một dấu hiệu để định hướng tương lai của mình thì cô chợt nhớ đến con bướm mà cô đã đem chôn.  Khi cô trở lại nơi cô đã chôn xác bướm, mở mảnh vải mà cô đã dùng để trang liệm cánh bướm này, Chiyo ngạc nhiên là cánh bướm vẫn còn nguyên vẹn hình dáng và màu sắc.  Màu bướm gợi Chiyo nhớ đến màu áo mà mẹ cô đã mặc mỗi khi đi chơi bài với hàng xóm.  Cuộc đời của Chiyo thay đổi như một dòng suối chảy xiết trong những năm vừa qua trong khi cánh bướm như một hòn đá không hề thay đổi sắc diện.  Chiyo sờ cánh bướm thì chúng vỡ vụn.  Lúc ấy cha mẹ của Chiyo đã qua đời, còn chị của Chiyo không biết lưu lạc phương nào, Chiyo quyết định xem như quá khứ của mình đã chết.  Cũng ngày hôm ấy Chiyo gặp Chairman (Giám đốc) của một công ty lớn, về sau trở thành người Chiyo yêu đến hết cuộc đời.

  Nhắc đến bướm trong văn học và nghệ thuật không thể nào không nói đến vở nhạc kịch Madame Butterfly của Giacomo Puccini.  Puccini viết vở nhạc kịch này năm 1904 dựa vào một truyện ngắn và một truyện dài.  Truyện ngắn Madame Butterfly của John Luther Long viết năm 1898 và David Belasco chuyển thành kịch nói.  Truyện dài Madame Chrysanthème của Piere Loti ra đời vào năm 1887.  Tuy nhiên theo một học giả người Hoa Kỳ, ông Arthur Groos cho rằng vở nhạc kịch này được dựa vào một chuyện có thật xảy ra ở Nagasaki vào những năm đầu của thập niên 1890.  Vở kịch này có ảnh hưởng rộng lớn đến nhiều vở nhạc kịch viết sau này trong đó có Miss Saigon.  Vở nhạc kịch này nói về một người geisha tên là Cio Cio San có nghĩa là Madame Butterfly hay tạm dịch là tiểu thư Bướm, đã ký hợp đồng phục vụ cho một Trung Úy Hải Quân Hoa Kỳ tên là Pinkerton.  Hợp đồng được ký 999 năm nhưng được phép tái ký hằng tháng.  Pinkerton ái mộ vẻ đẹp ngây thơ trong trắng của Cio Cio San.  Nàng như một cánh bướm bay chập chờn và đáp xuống cành hoa duyên dáng nhẹ nhàng.  Pinkerton nhất quyết phải chiếm đoạt nàng cho dù phải làm hỏng cánh của nàng tiên bướm.  Tuy nhiên thật lòng ông ta chỉ muốn chăn gối tạm thời với nàng Bướm cho đến khi ông ta chính thức thành hôn với một người vợ Mỹ.  Pinkerton về Mỹ ba năm không biết là Cio Cio San đã có với ông một bé trai.  Cuộc sống của cio Cio San bắt đầu túng hụt và có người mai mối cho nàng được kết hợp với hoàng tử  Yamadori nhưng Cio Cio San cương quyết từ chối.  Nàng tin chắc là Pinkerton sẽ cưới nàng làm vợ chính thức khi biết nàng đã mang cho ông một con trai.  Bà thà chết chứ không muốn trở lại làm geisha.  Khi Pinkerton trở lại Nagasaki ông mang theo người vợ Mỹ.  Khi Cio Cio San biết Pinkerton đã lấy vợ nàng đồng ý giao đứa con cho Pinkerton đem về Mỹ và nàng tự tử để bảo vệ danh dự của mình bằng thanh gươm mà ngày xưa bố nàng cũng đã dùng để bảo vệ danh dự của ông.

  Bướm xuất hiện trong thi ca Việt Nam.  Thời mới lớn lên bắt đầu biết yêu hầu hết các cô cậu hẳn đều thuộc nằm lòng thơ Nguyễn Bính. 

  Dừng chân trước cửa nhà nàng. 

  Thấy hoa vàng với bướm vàng hôn nhau.

  Hay là bài thơ nói về hai người láng giềng chỉ cách nhau giậu mồng tơi và mối tình chưa kịp nhờ bướm trắng chuyển lời.

  Tôi chiêm bao rất nhẹ nhàng
  Có con bướm trắng thường sang bên này
  Bướm ơi bướm hãy vào đây
  Cho ta hỏi nhỏ câu này chút thôi
  Chẳng bao giờ thấy nàng cười
  Mắt nàng đăm đắm trông lên
  Con bươm bướm trắng về bên ấy rồi

  Nếu chú bướm trắng trong bài thơ “Giậu Mồng Tơi” được chàng trai nhắn lời nói hộ thì chú bướm vàng trong bài hát Lá Diêu Bông của Trần Tiến như một đứa bé quê hóng chuyện bay chập chờn theo đoàn người xem đám cưới.

   “Ngày lấy chồng em đi qua con đê, con đê ngập lối cỏ về có chú bướm vàng bay theo em.  Bướm vàng đã đậu cây mù u rồi, lấy chồng sớm làm gì để lời ru thêm buồn.”

   Kết thúc phần viết về Bướm là một câu nói của nhà văn Nathaniel Hawthorne “Hạnh phúc giống như là một cánh bướm, khi bị theo đuổi, luôn luôn nằm ngoài tầm tay với của bạn, nhưng khi bạn ngồi yên, nó có thể nhẹ nhàng đáp lên người của bạn.”

   

  • 10:04 am
  • 2 Comments